Αρχαιολογικοί χώροι γύρω απ'την Πλάκα

Η Αξιά ή Άξα

Μεταξύ των χωριών Παναγιά και Πλάκα υπάρχει ο έρημος σήμερα μεσαιωνικός οικισμός Αξιά ή Νάξα, ο οποίος ταυτίζεται με το πατριαρχικό μετόχι «Άγιοι Ανάργυροι εις την Νάκισσαν» που αναφέρεται το 1321 σε πατριαρχικό έγγραφο. Κατά τον καθηγητή Αργύρη Μοσχίδη πρόκειται για την αρχαία περιοχή Άκεσα, την οποία ονόμασε έτσι ο Φιλοκτήτης από το ρήμα «ακέομαι: θεραπεύομαι», επειδή θεραπεύτηκε από το δάγκωμα του φιδιού.

Δεν είναι τυχαίο, ότι στη θέση αυτή ιδρύθηκε μονή αφιερωμένη στους ιατρούς και θεραπευτές αγίους Αναργύρους, στην προσπάθεια της χριστιανικής θρησκείας να οικειοποιηθεί τις αρχαίες δοξασίες. Στην περιοχή έχουν βρεθεί νομίσματα και μικροαντικείμενα κι έχει χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικός χώρος. Ο παπά-Αγγελής Μιχέλης αναφέρει και ύπαρξη παλιού μόλου.

Λίγο βορειότερα, στη θέση Ρουσούνια, υπάρχουν ιαματικές πηγές με ραδιούχο νερό, κατάλληλο για λουτροθεραπεία και λασποθεραπεία. Εκεί κοντά υπήρχε εξωκλήσι του Αγ. Χαραλάμπους. Πλήθος ασθενών από όλη τη Λήμνο έφθαναν παλιότερα με τα γαϊδουράκια τους για να αλειφθούν με τα ιαματικά λασπόνερα. Πριν από μερικές δεκαετίες ομογενείς από τις ΗΠΑ ανήγειραν καινούργιο ξωκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους και κελιά για τη διαμονή των προσκυνητών.

Το Καστρίν

Το 1355 σε έγγραφα της μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους αναφέρεται η ύπαρξη του οχυρωμένου οικισμού Καστρίν στην περιοχή της Πλάκας. Μάλλον ταυτίζεται με το «Κάστρο των Καστριωτών», στο οποίο το 1459 αποβιβάστηκε ο Κριτόβουλος από την Ίμβρο κι έδιωξε τους Ενετούς από το νησί.

Το 1521 ο Τούρκος ναυτικός Piri Reis το ονομάζει Burun Hisãr, δηλαδή «Κάστρο του ακρωτηρίου». Το βρήκε έρημο, διότι οι κάτοικοί του είχαν εγκατασταθεί στο Παλαιόκαστρο (Μύρινα Λήμνου) από τα χρόνια του σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄ (1481-1512).

Το οχυρό αυτό βρισκόταν σε μια μικρή χερσόνησο στα ανατολικά του χωριού κοντά στο παλιό λιμάνι. Τα ερείπια σήμερα αποκαλούνται Παλιόκαστρο ή Βριόκαστρο. Ως Vriokastro σημειώνεται στους χάρτες των Conze (1858) και Fredrich (1904). O Conze το βρήκε ερειπωμένο. Στο εσωτερικό του υπήρχαν πολλές στέρνες, η μια από τις οποίες ήταν γερή ενώ σ’ έναν τοίχο βρήκε εντοιχισμένη μια αρχαία επιγραφή.

Η Χρύση

Στο νότιο μέρος της χερσονήσου του Βριόκαστρου σε απόσταση 800 μέτρων περίπου από την ακτή και ανατολικά του σκοπέλου Βίνα, εντοπίστηκαν ερείπια αρχαίας βυθισμένης πόλης, τα οποία ερεύνησε ο καθηγητής Μουτσόπουλος το 1969. Εντόπισε συγκρότημα κτιρίων που σώζονται σε ύψος ως δύο μέτρα, έχουν μονολιθικά υπέρθυρα και πλακόστρωτους δρόμους. Η όλη εικόνα θυμίζει την προϊστορική πόλη της Λήμνου Πολιόχνη.

Βυθισμένη αρχαία πόλη έχει εντοπιστεί ανοιχτά της ανατολικής ακτής στη θαλάσσια περιοχή Μύθωνες. Την ύπαρξη των ερειπίων ανέφερε πρώτος ο Choiseul-Guffier το 1785 και τα ταύτισε με την ομηρική νησίδα Χρύση.

Προφανώς, στο παρελθόν υπήρχε κάποια έκταση στεριάς στα ανατολικά της χερσονήσου της Πλάκας, η οποία είτε συνδεόταν με στενή λωρίδα ξηράς με το υπόλοιπο νησί είτε ήταν ανεξάρτητη νησίδα. Πάνω σε αυτή την έκταση βρισκόταν, κατά τα φαινόμενα, η Χρύση των ομηρικών επών -που καταβυθίστηκε το 197 π.Χ.- καθώς κι άλλοι οικισμοί τα ερείπια των οποίων εντοπίζονται στο βυθό.

Πηγή: Βικιπαίδεια http://el.wikipedia.org/wiki/